چه شد که پیروان عیسی ـ علیه السّلام ـ با اینکه افراد ناشناس از اهالی جلیل و یهودیه بودند ناگهان به شهرت جهانی رسیدند؟

 شواهد تاریخی نشان می دهد که مسیحیت در سال های اولیه پیدایش به کندی رشد نموده و پیروانش در انزوا به سر می بردند. چنین امری مولود شرایط وجودی و پیدایش دین مسیح بوده. از یک طرف مسیحیت در میان قومی بوجود آمد که زمینه سختی برای پذیرش دعوت عموماً و دعوت مسیح خصوصاً داشتند. چرا که دین جدید درصدد تجربه عظمت بنی اسرائیل نبود. از جانب دیگر دولت مشرک روم در قبال آن موضعی محدود کننده و آزار رساننده داشت. ولی دو ویژگی برتر مسیحیت نسبت به یهودیت، هموار شدن مسیر پیشرفت آن را فراهم می آورد؛ یکی اینکه مسیحیت برخلاف یهودیت، دین بسته ای نبود و برای به دست آوردن پیروان جدید تلاش می نمود. و دوّم تأیید دین مسیح بر محبت و اخلاق بود که آن را از جاذبه بیشتری برخوردار می کرد. علیرغم این خصیصه موانع جدی ای برای شهرت جهانی این دین و پیروانش وجود داشت. این موانع برخی به ذات و اصالت این دین برمی گشتند که دست برداشتن از آن، به منزله استحاله و تحریف این دین بود. و برخی مربوط به اهداف و شرایط مورد پذیرش این دین بود که اغماض از آن، خلع ید نمودن دین از متن اجتماع بود. تغییر و تحول عمیق در مسیحیت راه را برای برطرف نمودن این موانع هموار نموده، به گو نه ای که در دل مسیحیت اصیل، مسیحیت دیگری زاده شد.

مسیحیت اولیه و دوران انزوا

از آنجا که دین مسیح در ناحیه جلیل که مرکز یهود متعصب بود بوجود آمد و مخاطبین خود را یهودیان قرار داد، پیروان اولیه اش در انزوا بسر می بردند. جوامع اولیه مسیحی فاقد سازمان مناسب و کارآمد بوده و اداره کنندگان آن متشکل از هیئت مشایخ (پرلبیترها) بودند. آنها تمام آداب و رسوم شریعت یهود را رعایت نموده و مرتباً جهت عبادت به همان معابد یهود می رفتند. تنها چیزی که آنها را از سایر یهود جدا می ساخت، اعتقاد به پیامبری مسیح بود. پس از مدتی با ورود پولس رسول به جمع حواریون، تفرقه شدیدی میان آنها درباره ی اجرای دستورات شریعت موسی بوجود آمد. یعقوب به عنوان رهبر کلیسای اورشلیم و جمعی دیگر از حواریون برجسته مسیح، اعتقاد داشتند که تنها ایمان به مسیح جهت رستگاری کافی نبوده و باید احکام شریعت موسی به دقت اجرا شود. در مقابل پولس عقیده داشت که صرف ایمان به مسیح جهت رستگاری کافی است. پولس با تأسی جستن از افکار و عقاید رومی و یونانی، تأثیرات عمیقی در مسیحیت ایجاد نمود. به طوری که به عنوان مؤسس دوم دین مسیح شهرت یافت. سرانجام پولس بر دسته اول چیره شده و توانست افکار خود را در میان ملتها گسترش دهد. با نشر این افکار، زمینه مساعد شهرت جهانی مسیحیت فراهم آمد.

دوران شهرت

شهرت دین مسیح و پیروان آن، معلول عوامل چندی است که مهمترین آن عبارتند از:

الف. هماهنگی آیین مسیح با عقاید مشرکان: گفته شد که پولس، تغییرات عمده ای را در مسیحیت بوجود آورد. این تحولات باعث شد که نگرش و اعتقادات مسیحیت، به باورهای مشرکین نزدیک شده و به این وسیله امتهای غیر مسیح، جهت پذیرش آن آمادگی بیشتری پیدا کنند.

به این ترتیب انسان های بیشماری که در جوامع غیر یهودی به دین مسیح گرایش می یافتند، چون با دینی مواجه می شدند که دربردارنده ی افکاری بود که قبلاً با آن انس یافته بودند، نمی توانستند به حقیقت ماهوی این دین برسند. و مسیحیت رفته رفته چنان فرهنگ شرک را در خود جذب نمود که ماهیت واقعی خود را از دست داد.

ب. دولتی شدن کلیسا: تغییر و تحولاتی که در دین مسیح ایجاد شد راه را برای پذیرش آن از طرف دولت روم هموار نمود. تا پیش از این حاکمان رومی، مسیحیت را در مقابل خود دیده و به تعقیب و آزار مسیحیان می پرداختند. ولی پس از این تغییرات، دولت روم دلیلی برای برخورد با آن نمی دید. و می توانست آن را به بزرگترین پشتیبان خود بدل سازد، به همین دلیل قسطنطنیه در سال 313 م. آن را مورد پذیرش قرار داده و به گونه ای از آن جانبداری نمود که توانست آن را تحت نفوذ خود درآورد. پس از آن کلیسای شهر رم از آنچنان شهرتی برخوردار شد که اسقف آن از لقب اختصاصی «پاپ» برخوردار شد. موقعیت جدید دین مسیح موجب شد که این دین تشکیلات و سازمانی کارآمد یافته و تحت حمایت متألهان بانفوذ مسیحی قرار گیرد.

این امر موجب شد که دین مسیح از نظر اعتقادی کاملاً دگرگون شود. تا قبل از آن مسیحیت تعالیم اخلاقی انجیل را وسیله ای برای تغییر رفتار بشر در این جهان می دانست، ولی پس از رسمیت یافتن، آن را اصولی برای زندگی در جهان دیگر دانست. به همین دلیل هر چند مسیحیت از انزوای اولیه خارج شده و پیروانش به شهرت رسیدند، تعالیم مسیح از واقعیت های اجتماعی دور شده و تأثیر عملی خود را به میزان قابل توجهی از دست دادند. و با چنین دگرگونی عمیقی بود که قسطنطنیه توانست بدون اینکه تعالیم عیسی را در امور سیاسی رعایت نماید، آن را حافظ دولت روم نماید. و به این ترتیب مسیحیت پس از رسمی شدن نشان آبرویی برای کسانی شد که در پی پیشرفت دنیوی هستند.